پزشكي

پزشكي شاخه‌اي از علم است

دكتر رضا سعيدي فيروزآبادي*: اخيراً در مطبوعات، راديو و تلويزيون و فضاي مجازي با عبارات متفاوتي در مورد طب مواجه مي‌شوم، مانند طب غربي، طب سنتي، طب سوزني، طب مكمل، طب گياهي و غيره. ولي به راستي طب چيست؟

حقيقت اين است كه طب يا پزشكي شاخه‌اي از علم است كه با سلامت انسان و بيماري‌هاي آن سروكار دارد. لذا علم پزشكي مانند هر علم ديگر بايد خصوصيات معيني را داشته باشد. من در اينجا قصد بحث درباره چيستي علم را ندارم، ولي علم خصايصي دارد كه آن از فلسفه يا متافيزيك متمايز مي‌كند. علم حاصل تجربه و آزمايش است. علم پزشكي نيز جدا از اين خصوصيت علم نيست.

درواقع فقط يك علم پزشكي وجود دارد و آن رشته‌اي است كه بر اساس شواهد علمي باشد.

اگر ما اعتقاد داريم كه مثلاً فلان كار درماني (دارو، جراحي، ماده شيميايي، گياهي و غيره) در درمان يك بيماري اثر دارد، بايد شواهد علمي آن را ارائه دهيم. يعني اول آزمايش علمي تأثير آن را تأييد كرده باشد، ثانياً اين آزمايش علمي قابل تكرار باشد. البته بايد دانست كه هر آزمايش علمي نقاط قوت و ضعف خود را دارد.

شواهد علمي هم درجه‌بندي دارند، گاهي شواهدي قوي هستند و گاهي ضعيف. مشاهدات يا مطالعات علمي نيز اصول خاص خود را دارند. وظيفه هر پزشك اين است كه با مطالعه اين شواهد به بيمار خود توصيه‌هاي لازم براي درمان ارائه دهد. پزشك وظيفه دارد با دانشي كه درباره اين شواهد و اثرات درمان‌ها دارد، بهترين درمان را با توجه به شرايط به بيمار پيشنهاد كند.

گاهي براي درمان بيمار روش‌هاي متفاوتي وجود دارد. هر يك از اين روش‌ها در مطالعات علمي با نكات مثبت و منفي همراه هستند. پزشك وظيفه دارد كه تمامي اين نكات را به بيمار توضيح دهد و در تصميم‌گيري به او كمك كند.

 بايد توجه داشت كه بيمار در نهايت مختار است كه روش درماني مطلوب خودش را برگزيند. بيمار در انتخاب درمان استقلال دارد و پزشك نمي‌تواند اين استقلال را از بگيرد. پزشك بايد بر اساس شواهد علمي بهترين توصيه را به بيمار ارائه كند.

شواهد علمي يا نتايج درماني به طرق مختلف ممكن است به دست آيد. ممكن است اين شواهد حاصل سال‌ها تجربه باشد يا حاصل مطالعات دقيق علمي يا حاصل درمان گروهي از بيماران و ارزيابي علمي اثرات آن. من در اينجا قصد بحث درباره روش‌هاي مختلف ارزيابي علمي كارهاي درماني متفاوت را ندارم، ولي بايد توجه داشت كه هر روش درماني را كه طبيب به عنوان طبابت به بيمار ارائه مي‌دهد، بايد بر اساس شواهد علمي باشد. فرق نمي‌كند اين روش بر اساس تجويز داروهاي شيميايي باشد يا داروهاي گياهي يا سنتي يا جراحي يا روش‌هايي مانند طب سوزني.

اگر پزشك اين روش‌ها را به بيمار توصيه مي‌كند، اين كار بايد بر اساس شواهد علمي درباره تأثيربخشي آن‌ها باشد.

اهميت علم پزشكي با تجربه فراگيري كرونا

بروجرد - ايرنا - پزشكان و كادر درمان بعنوان كساني كه درخط اول مبارزه با كرونا قرار دارند، امسال روز پزشك را در حالي به يكديگر تبريك گفتند كه بسياري از همكاران خود را در تجربه تلخ فراگيري بيماري كرونا از دست داده اند.

يكم شهريور،  زادروز پزشك حاذق ايراني ابوعلي سينا بعنوان روز پزشك نام گذاري شده است، امسال  اما اين روز حال و هوايي ديگر داشت، تجربه جهانگيري كرونا بار ديگر اهميت علم و تلاش پزشكان و كادر درمان را براي مردم دنيا يادآوي كرد.

امسال به علت شيوع كرونا نقش اجتماعي و مخاطره آميز بودن شغل پزشكي بيش از پيش نمايان كرد كه پزشكي مسئوليتي الهي و انساني است از يك جهت الهي است كه منادي انسان سازي و اهداي زندگي دوباره به انسان است و از طرفي انساني است زيرا فراتر از نگاه قشر بندي اجتماعي بدون هيچ طبقه بندي به انسان ها خدمت مي كند.

اعضاي جامعه پزشكي سرآمد نخبگان علمي به شمار مي روند، رقابت علمي براي ورود به اين رشته از همان دوران برگزاري آزمون سراسري از اهميت خاصي برخوردار است تا دانش آموزان نخبه و ممتاز به اين عرصه ورود پيدا كنند.

همين رقابت علمي براي اخذ مدارج تخصصي و فوق تخصص ادامه دارد و باز هم نخبگان در بين خود رقابت سرسختانه و شديدي دارند كه همه اين فرايند بيانگر اهميت دانش و تخصص علم پزشكي است كه اين اهميت بخصوصي در دوراني همچون اپيدمي بيماري ها براي همگان روشن مي‌شود.

نوع خدمت پزشكان نوعي ايثار اجتماعي هم مي تواند باشد، وقتي انسان سالم است و پزشكان در دسترس، خيلي نقش و اهميت دانش و تخصص آنها ديده نمي شود اما بروز بيماري هاي فراگير بهترين زمان براي درك نقش اجتماعي و ايثار اجتماعي آنها است.

عصر حاضر با توجه به تعدد بيماري ها و افزايش جمعيت بيمار پزشكان مجبور به خدمات تخصصي بر مبناي علم روز هستند واين مهم مستلزم مطالعه ، تحقيق، پژوهش وكسب تجارب جديد است از طرفي جامعه انساني خواستار حضور پر رنگ والبته مسئولانه پزشكان در خدمت رساني ويا شايد نقش آفريني در لايه هاي ديگر اجتماعي هستند.

پزشكان مناديان اميد به زندگي براي بيماران هستند؛ راز ورمز عجيبي در وجود پزشك نهفته است كه بيمار در نگاه اول آرامش را حس مي كند و ديگر تسليم محض توصيه هاي پزشك وشنيدن او از عمق وجود است.

جامعه سالم محصول مسئوليت پذيري اجتماعي پزشكان است؛ پيشرفت تكنولوژي تغيير در سبك زندگي ،توليد محصولات شيميايي به ويژه در حوزه غذايي و  آلودگي محيط زيست سبب شده تا خطرات متعددي سلامت انسان را تهديد كند و همگي سلامت خود را از پزشكان بخواهند.

اما بهترين هديه براي پزشكان و كادر بهداشت و درمان در چنين روزهايي كه كرونا همچنان قرباني مي گيرد ؛ رعايت موازين بهداشتي است به اينصورت كه همگان بطور منسجم در زدن ماسك. شستشوي مرتب دست و رعايت بهداشت فردي و رعايت فاصله اجتماعي است.

بنا بر گفته دكتر محمد كاكاوند رئيس شبكه بهداشت و درمان شهرستان بروجرد، كادر بهداشت و درمان بصورت شبانه روزي در سخت ترين شرايط كار مي كند و بسياري از افراد بهداشت و درمان نيز مبتلا شده اند.بطوريكه تا كنون بيش از ۹۰ از پرسنل بهداشت و درمان شهرستان بروجرد به كرونا مبتلا شده اند و در مواردي پيش آمده كه خود ناقل بيماري بوده اند و عضوي از خانواده خود را از دست داده اند.

وي با تاكيد بر رعايت دستورالعملها گفت: معلوم نيست اين شرايط تا كي ادامه دارد و اكنون پرسنل بهداشت و درمان با فرسودگي و خستگي ناشي از كار تمام وقت به سر مي برند در حاليكه مردم همچنان مي چرخند و اين ويروس را انتقال مي دهند.

پزشكان؛ فداكاري در كنار وظيفه شناسي

پزشك عمومي دكتر فريد تركاشوند در خصوص اهميت حرفه پزشكي در دوران كرونا مي گويد: فداكاري بهترين واژه در توصيف پزشك در عصر حاضر است.

اين پزشك عمومي كه در مناطق محروم مشغول طبابت و درمان بيماران است مي گويد: كرونا  چالشي را پيش روي جامعه بهداشت و درمان كشور هاي مختلف قرار داده و تا اين مرحله كه تلاش هاي زيادي براي كنترل نسبي بيماري صورت گرفته است اما  تلفات و سختي هاي زيادي را بر جسم و جان و روح جامعه پزشكي وارد كرده است.

اين پزشك با اشاره به تلاقي دو صفت وظيفه شناسي و فداكاري پزشكان در چنين شرايطي گفت: مسئله اي  كه بايد به روشني به آن پرداخته شود انسجام اجتماعي و رعايت پروتكل هاي بهداشتي و هنجارهاي جهاني است كه در كنار فعاليت شبانه روزي پزشكان و مجموعه درمان مكمل عبور از بحران جهاني كرونا است.

اين پزشك عمومي مي گويد: نبود برنامه هاي مدون سيستمي و نگاه مديريتي از بالا به پايين، وجود برخي كاستي ها و بي توجهي برخي شهروندان در رعايت نكردن نكات بهداشتي جمله عواملي هستند كه گاه فداكاري پزشكان را هم در سايه ابهام فرو مي برد.

 دكتر تركاشوند افزود: فداكاري از اولويت هاي اخلاقي نظام پزشكي است  مادامي كه همگان به وظيفه خود عمل كنند در كنار تقسيم وظايف تا حد قابل توجهي مي تواند بار مسئوليت و فشار كاري پزشكان و كادر بهداشت و درمان را كم كند و كمتر در معرض فرسودگي شغلي قرار خواهند گرفت.

وي با تاكيد بر وظيفه شناسي مردم و مسئولان گفت: عمل به توصيه هاي پزشكي توسط آحاد مردم و حل مشكلات صنفي پزشكان و دانشجويان رشته پزشكي نمونه اي از وظايفي است ك مسئولين بايد بر انجام ان اهتمام ورزند.

پزشكي؛ تعهد و مسئوليت

دكتر روح اله عزيزي اينترن (كارورز) لرستاني كه در بخش كروناي يكي از بيمارستان هاي دولتي خدمت مي كند مي گويد: در ابتداي كتاب هاريسون آمده است:"هيچ سرنوشتي بيش از پزشك بودن نميتواند فرصت ٬ مسئوليت يا تعهد براي نوع انسان مقدر كند در مراقبت از دردمند ٬ نياز به مهارت تكنيكي٬ اطلاعات علمي و درك انساني دارد و اوست كه با بهره گيري از شجاعت، تواضع و عقلانيت خدمتي منحصر بفرد براي همنوعان فراهم ميكند و عمارتي ماندگار از صفات ممتاز در درون خود بنا ميكند پزشك نه بايد انتظاري بيش از اين از سرنوشت خود داشته باشد و نه به كمتر از آن راضي شود"

وي افزود: وقتي اسم "پزشكي" مي آيد ناخودآگاه اولين كلماتي كه به ذهن متبادر مي شود مسئوليت و تعهد است.مسئوليتي كه به سبب تماس مستقيم با بيمار اهميتش دوچندان است.

دكتر عزيزي يادآوري مي كند: بيمار در آسيب پذيرترين مواقع  به دامان پزشك پناه مي برد.و چه حسي زيبا تر از اين كه بتوان مرهمي بر زخم دردمندي نهاد.بي شك احساس مفيد بودني كه به پزشك دست مي دهد مي تواند جبران بسياري از خستگي ها و مشقت هاي اين راه پرمخاطره باشد.

تعامل با جامعه و كيفيت خدمات پزشكي

وي گفت: آنچه كه مي تواند كيفيت خدمات پزشكي را بالا ببرد رابطه متقابل بيمار و پزشك و در سطح گسترده تر تعامل جامعه با پزشكان است.

دكتر عزيزي يادآور شد: از سوي ديگر مسئوليت ذاتا استرس آور است و در اين بين نبايد محدوديت هاي انساني و روانشناختي پزشكان را ناديده بگيريم.پزشكان با تمام توان ادامه مي دهند اما خستگي، ناگزير و اجتناب ناپذير است. خطري كه در همه گيري كرونا با آن مواجه هستيم.

وي گفت: هر كدام از ما بعنوان شهرونداني كه در اين زمان كه سلامت هر كدام از ما به سلامت ديگري بستگي دارد بايد با رعايت اصول بهداشتي و به ويژه  ماسك زدن  مي توانيم كمك شاياني به جامعه پزشكي داشته باشيم.

اگر چه پزشكان در طول ايام سال و ماههاي متمادي در سنگر دفاع و حمايت از سلامت مردم به دور از بسياري تشريفات و بوركراسي اداري خدمت مي كنند اما تجربه همه گيري كرونا به جهانيان آموخت كه علم پزشكي از چه درجه اي از از اهميت ، عقلانيت و شجاعت قرار دارد. پزشكان متعهد،  جانانه در اين طوفان بلا تا پاي جان ايستادند.